Nicolaus Hussovianus’ Carmen de bisonte im intertextuellen Schnittfeld antiker Reformatio-Sehnsüchte

Авторы

  • Marion Rutz Universität Passau, Lehrstuhl für Slavische Literaturen und Kulturen, D-94030 Passau

DOI:

https://doi.org/10.21638/11701/spbu20.2017.108

Аннотация

Несмотря на возросший интерес к постклассической латыни, до сих пор довольно мало информации о латинской литературе из восточно-центральной и восточной Европы доходит до западного научного сообщества. Это касается также Carmen de bisonte Николая Гуссовского (опубл. 1523), произведения, которое сразу несколько стран — наследников польско-литовской Речи Посполитой — считают частью собственной литературы и которое стало ключевым текстом белорусского Возрождения. Кроме обзора изданий и исследований поэмы на польском, белорусском, русском и др. языках, в настоящей статье предпринимается поиск античных реминисценций в тексте Гусcовского. При этом используется альтернативный метод исследования. Не ограничиваясь локализацией цитат и аллюзий, автор ставит вопрос о функциях, которые эти заимствования приобретают в новом окружении. Связь с «Георгиками» и «Буколиками» Вергилия, провозглашающими идеал возвращения к (идиллической) природе, а также с «Германией» Тацита, в которой положительные черты иноплеменников указывают на недостатки соотечественников, придают произведению Гуссовского новые смыслы. Отсылки к античности означили стремление к реформам, которое тесно связано с прагматическими интенциями поэмы. Содержание «Песни о зубре» отнюдь не сводится, таким образом, к «оригинальному и аутентичному» описанию белорусских (польских, литовских) зверей, лесов и древних обычаев. Библиогр. 57 назв.

Ключевые слова:

Николай Гуссовский, «Песнь о зубре», новолатинская литература, Вергилий, Тацит, интертекст

Скачивания

Данные скачивания пока недоступны.
 

Библиографические ссылки

Albrecht M.von, Schönberger O. (Hg., Übers., Erl.) P. Vergilius Maro. Leben auf dem Lande. Bucolica, Georgica. Lateinisch-Deutsch. Stuttgart, Reclam, 2013.

Axer J. Latin in Poland and East-Central Europe: Continuity and Discontinuity. Europe Review 1994, 2 (4), 305–309.

Axer J. (red.) Łacina jako język elit. Warszawa, DiG, 2004.

Axer J. Neolatynistyka i tożsamość narodowa — przypadek Europy środkowowschodniej, in: Axer, J (red.) Łacina jako język elit. Warszawa, DiG, 2004a, 261–270.

Axer J. Wielogłosowe przesłanie „Pieśni o żubrze” Mikołaja Hussowskiego, in: Axer J. (red.) Łacina jako język elit. Warszawa, DiG, 2004b, 319–327.

Axer J. (with the assistance of K.Tomaszuk). Central-Eastern Europe (Chapter 10), in: Kallendorf C.W. (ed.). A Companion to the Classical Tradition. Malden (MA) et al., Blackwell, 2007, 132–156.

Axer J. Slavic Bison or European Beast? Thoughts on Nicolas Hussovianus’ “Song of the Bison”, in: M.di Salvo, G. Moracci, G. Siedina (ed.) Nel mondo degli Slavi. Incontri e dialoghi tra culture. Studi in onore di Giovanna Brogi Bercoff. Vol. 1. Firenze, Firenze University Press 2008, 3–12.

Bömelburg H.-J. Frühneuzeitliche Nationen im östlichen Europa. Das polnische Geschichtsdenken und die Reichweite einer humanistischen Nationalgeschichte (1500–1700) . Wiesbaden, Harrassowitz, 2006.

Böschenstein R. Idyllisch/Idylle, in: Barck K. et al. (Hgg.) Ästhetische Grundbegriffe. Historisches Wörterbuch in 7 Bänden. Bd. 3. Stuttgart — Weimar, J. B. Metzler, 2001, 119–138.

Brzozowska A. „Carmen de statura, feritate ac venatione bisontis” Mikołaja Hussowskiego — poemat epicki? Classica Wratislaviensia 2010, 30, 15–39.

BTL = Bibliotheca Teubneriana Latina [Datenbank]. München, Saur 2006.

Bunčić D. Die ruthenische Schriftsprache bei Ivan Uževyč unter besonderer Berücksichtigung der Lexik seines Gesprächsbuches Rozmova/Besěda. München, Otto Sagner, 2006.

Chachaj M. Narodowa i kulturowa przynależność Mikołaja Hussowskiego, autora „Pieśni o żubrze”. Fakty i mity, in: Mikulski K., Zielińska-Nowicka A. (red.). Między Zachodem a Wschodem. Etniczne, kulturowe i religijne pogranicza Rzeczypospolitej w XVI–XVIII wieku. Toruń, Adam Marszałek, 2006, 245–256.

Choptiany M. Konrad Gesner jako czytelnik „Carmen de bisonte“ Mikołaja Hussowskiego. Perspektiwy badawcze. Kwartalnik Historii Nauki i Techniki 2013, 58.2, 111–137.

Curtius E. R. Europäische Literatur und lateinisches Mittelalter. Tübingen — Basel, Francke, 111993.

Czaplejewicz E. Wspólczesne przekłady poematu Hussowskiego w świetle heterogeniczności, in: Czaplejewicz E., Kasperski E., Literatura i różnorodność. Kresy i pogranicza. Warszawa, DiG, 1996. 43–53.

DNP = H. Cancik et al. (Hgg.) Der Neue Pauly. Enzyklopädie der Antike. Stuttgart — Weimar, J. B. Metzler, 1996–2003.

Doroškevič V. I. Novolatinskaja poėzija Belarussii i Litvy. Pervaja polovina XVI v. Minsk, Nauka i technika, 1979.

Głowiński M. et al. Podręczny słownik terminów literackich. Pod. red. J.Sławinskiego. Warszawa, OPEN, 1998.

Häntzschel G. Idylle, in: K. Weimar et al. (Hgg.) Reallexikon der deutschen Literaturwissenschaft. Digitalisierte Ausgabe der 3., neubearb. Aufl. 1997–2003. Berlin et al., de Gruyter, 2007. Bd. 2, 122–125.

<Hussovianus N.> Carmen Nicolai Hussoviani de statura, feritate ac venatione Bisontis. Cracoviae, Hieronymus Vietor 1523. Digitalisat: Dolnośląska Biblioteka Cyfrowa, http://www.dbc.wroc.pl/dlibra/docmetadata?id=3100&from=publication (7.03.2017).

<Hussovianus N.> Nicolai Hussoviani carmina. Edidit, praefatione instruxit, adnotationibus illustravit Ioannes Pelczar. Cracoviae, Typis Universitatis Jagelloniae 1894.

<Hussovianus N.> Husoŭski, M.Pesnja pra zubra na lacinskaj, belaruskaj, ruskaj movach. Pasljasloŭe, kamentaryi i biblijahrafija V. Daraškeviča. Minsk, Mastackaja litaratura, 1980.

Hussovianus N. Opera / Raštai. Transtulerunt B.Kazlauskas, S.Narbutas, E.Ulčinaitė, T.Veteikis. Vilnius, Institutum Litterarum Lithuanicarum Ethnographiaeque, 2007a.

<Hussovianus N.> Hussowski, M. Pieśń o żubrze, jego postaci, dzikości i o polowaniu na niego / Carmen de statura feritate ac venatione bisontis / ... Supraśl, Uroczysko, 2007b.

Ijsewijn J. Companion to Neo-Latin Studies. Amsterdam — New York — Oxford, North-Holland Publishing Company, 1977.

Ijsewijn J. Companion to Neo-Latin Studies. Leuven, Leuven University Press 21990–1998.

Kasprowicz J. Mikołaja Hussowskiego „Pieśń o żubrze” i „Pan Tadeusz”, in: Kasprowicz J. Dzieła. Tom XX: Pisma, prozą II. Kraków, Wojciech Meisels, 1930, 83–108.

<Kavalëŭ S.> Kawalou S. Literatura Wielkiego Księstwa Litewskiego XIII–XVII wieku w najnowszych badaniach białoruskich. Studia Interkulturowe Europy Šrodkowo-Wschodniej 2009, 3 , 84–92.

Kavalëŭ S. Šmatmoŭnaja paėzija Vjalikaha Knjastva Litoŭskaha ėpochi Renesansu. Minsk, Knihazbor, 2010.

Kavalëŭ S. Literatura Vjalikaha Knjastva Litoŭskaha XVI–pačatku XVII st. Fenomen kul’turnaha pamežža. Minsk, Knihazbor 2011.

Korenjak M. Geschichte der neulateinischen Literatur. Vom Humanismus bis zur Gegenwart. München, C. H. Beck, 2016.

Krebs Ch. B. Negotiatio Germaniae. Tacitus’ Germania und Enea Silvio Piccolomini, Giannantonio Campano, Conrad Celtis und Heinrich Bebel. Göttingen, Vandenhoeck & Ruprecht, 2005.

Krókowski J. Mikołaja Hussowskiego „Carmen de bisonte”. Wrocław (Prace Wrocławskiego Towarzystwa naukowego. Seria A No 65), 1959.

Krzewińska A. Sielanka, in: Michałowska T. Słownik literatury staropolskiej. Średniowiecze — Renesans — Barok. Wrocław; Warszawa; Kraków, Zakład narodowy imienia Ossolinskich, 1998, 866–872.

Landfester M.; Egger B. (Hgg.) Geschichte der antiken Texte. Autoren- und Werklexikon. DNP Suppl. 2. Stuttgart; Weimar, J. B. Metzler, 2007.

Lojka A. A. Starabelaruskaja literatura. Minsk, Vyšėjšaja škola, 2001.

Mauersperger A. (Hg., Übers., Komm.) Tacitus. Germania. Leipzig, Insel 1980.

McMillin A.B. Die Literatur der Weißrussen. A History of Byelorussian Literature from Its Origins to the Present Day. Gießen, Wilhelm Schmitz, 1977.

Müller G. M. Die „Germania generalis“ des Conrad Celtis. Studien mit Edition, Übersetzung und Kommentar. Tübingen, Max Niemeyer, 2001.

Nekrašėvič-Karotkaja Ž. V. Belaruskaja lacinamoŭnaja paėzija. Ranni rėnesans. Minsk, Belaruski dzjaržaŭny universitėt, 2009.

Nikoljukin A. N. (red.) Literaturnaja ėnciklopedija terminov i ponjatij. Moskva, Intelvak, 2001.

Pelc J. Literatura renesansu w Polsce. Warszawa, Semper, 1994.

Piccolomini E.S. De Europa. Edidit commentarioque instruxit Adrianus van Heck. Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, 2001.

Poreckij Ja. I. Nikolaj Gusovskij. Minsk, Nauka i technika, 1984.

Rutz M. Das Wissen über den (eigenen) Osten. Nicolaus Hussovianus’ „Carmen de bisonte“ als zweifacher Kommunikationsakt. Wiener Slavistisches Jahrbuch NS 2017, 4 [im Druck].

Segel H.B. Renaissance Culture in Poland. The Rise of Humanism, 1470–1543. Ithaca — London, Cornell University Press, 1989.

Skoczek A. (red.). Historia literatury polskiej w dziesięciu tomach. T.2: Renesans. Bochnia; Kraków — Warszawa, Wyd. SMS 2002.

Trofymuk M.S. Latynomovna literatura Ukrajiny XV–XIX st: żanry, motyvy, ideji. L’viv. LNU imeni Ivana Franka, 2014 [pdf in der elektronischen Bibliothek Čtivo, http://chtyvo.org.ua/authors/Trofymuk_ Myroslav/Latynomovna_literatura_Ukrainy_XVXIX_st_zhanry_motyvy_idei/ (07.03.2017).

Walde Ch., Egger B. (Hgg.) Die Rezeption der antiken Literatur. Kulturhistorisches Werklexikon (=DNP Suppl. 7). Stuttgart — Weimar, J. B. Metzler 2010.

Walecki W. (Hg.) Polnische Renaissance. Ein literarisches Lesebuch. Frankfurt a.M., Suhrkamp, 1996.

Wilczek P. Pisarze łacińscy w dawnej Polsce — rekonesans. Civitas mentis. T. 1. Pod redakcją Z. Kadłubka, T. Sławka. Katowice, Wyd. Uniwersytetu Śląskiego, 2005, 110–127.

Willige W. (Übers.), Holzberg N. (Einl., Erl.) Ovidius Naso P. Briefe aus der Verbannung. Tristia. Epistulae ex Ponto. Lateinisch und deutsch. München — Zürich, Artemis 1990.

Zabłocki St. Zwei Richtungen in der neulateinischen Dichtung Polens der ersten Hälfte des 16. Jahrhunderts in ihrem gesamteuropäischen Kontext, in: Ders. Studien zur neulateinischen Literatur und zur Rezeption der antiken Dichtung im europäischen Schrifttum. Frankfurt a.M., Peter Lang, 2009, 73–87.

Ziomek J. Renesans. Wyd. 11. Warszawa, PWN, 2012 [11995].

Žlutka A.A. Mikola Husoŭski, in: Historyja belaruskaj litaratury XV–XIX stahoddzjaŭ. T.1: Daŭnjaja litaratura XI–peršaja palova XVIII stahoddzja. Nauk. red. V.A.Čamjarycki. 2-e vydanne. Minsk, Belarusskaja navuka, 2007, 309–357.

Zvereva I.S. Izdatel’sko-prosvetitel’skaja dejatel’nost’ Imperatorskoj Publičnoj biblioteki. Vestnik S.- Peterburgskogo gosudarstvennogo universiteta kul’tury i iskusstv 2015, 1, 58–67 (in Russian).

Загрузки

Опубликован

20.09.2017

Как цитировать

Rutz, M. (2017). Nicolaus Hussovianus’ Carmen de bisonte im intertextuellen Schnittfeld antiker Reformatio-Sehnsüchte. Philologia Classica, 12(1), 59–90. https://doi.org/10.21638/11701/spbu20.2017.108

Выпуск

Раздел

Latinitas media et nova